Strona główna Teresin

Teresin

Nazwa Teresin wzięła się od Teresy, córki właściciela Nieborowa, Jerzego Radziwiłła, do którego należał Teresin. Folwark Teresin w XIX wieku był częścią dość rozległych dóbr Gaj i Paprotnia. W samym Teresinie w 1827 roku były 3 domy i 44 mieszkańców. Dobra te w 1841 roku kupiła od Radziwiłłów rodzina Epsteinów, należących do najbogatszych rodzin bankierskich Królestwa Polskiego. Początek Teresina i jego współczesna historia nierozerwalnie związana jest z pałacem nowych właścicieli Teresina. Pierwszy wybudował na skraju lasu najprawdopodobniej jeszcze przed 1848 rokiem Herman Epstein, żydowski bankier i przemysłowiec, pionier przemysłu cukrowniczego. Drewniany pałac powstał według projektu Adama Adolfa Loewe, budowniczego powiatu warszawskiego. Syn Hermana Epsteina, Mieczysław, studiował na Zachodzie, m.in. w Paryżu i terminował u Rotszyldów w Brukseli. Po powrocie postanowił przebudować pałac tak, aby przypominał mu stolicę Francji. Projektant Francois Arveuf nawiązał do modnego wówczas stylu II Cesarstwa (połączenie francuskiego neorenesansu i neobaroku).

Teresin należał wtedy do gminy Szymanów, a przejściowo do gminy Seroki. Teresińskie dobra ziemskie Epsteinów zyskały na znaczeniu, kiedy przez te tereny w 1902 roku poprowadzono linię kolejową. Mieczysław Epstein zgodził się na nią pod warunkiem zbudowania w jego dobrach stacji kolejowej noszącej nazwę Teresin. W 1909 roku pałac został sprzedany ks. Władysławowi Druckiemu – Lubeckiemu, wnukowi ministra skarbu Królestwa Polskiego, Franciszka. Nowy właściciel krótko cieszył się teresińskimi dobrami, albowiem 21 kwietnia 1913 roku został zamordowany w przypałacowym lesie. Zbrodnia ta wstrząsnęła nie tylko Teresinem, lecz odbiła się głośnym echem w całej Kongresówce. Ponadto, w nocy z 28 na 29 kwietnia 1913 roku, dokonano włamania do samego pałacu. Włamywacz poszukiwał dokumentów, o czym świadczyły porozdzierane koperty. Wracając do samego zabójstwa: oskarżony, długoletni przyjaciel księcia baron Jan Bisping, widziany jako ostatni z księciem, został skazany w 1914 roku na 4 lata więzienia i utratę wszystkich przywilejów, tytułów i praw. Zwolniony za kaucją Bisping ponownie stanął przed sądem w 1926 roku. Oskarżony został skazany na łączną karę 4 lat więzienia, którą na mocy amnestii zmniejszono do 2 lat i 8 miesięcy. Po ponownym odwołaniu się skazanego, Sąd Apelacyjny w 1928 roku uniewinnił Bispinga od wszystkich stawianych zarzutów. Niemniej, sprawa ta w okresie międzywojennym wielokrotnie wracała na łamy ówczesnej prasy. Następcą zamordowanego księcia Władysława został jego syn Jan. W latach 20 – tych rozpoczął on stopniową parcelację majątku. Nabywcami parcelowanych działek byli głównie mieszkańcy okolicznych wsi, przede wszystkim Szymanowa. Większość nowych właścicieli budowała tu domy i osiedlała się. Tak powstawała nowa część Teresina – Teresin B.

W 1927 roku książę ofiarował grunt franciszkaninowi z Grodna o. Maksymilianowi Kolbemu, który przybył tu z grupą 20 współbraci. W ten sposób rozpoczęła się też historia Niepokalanowa, największego klasztoru w świecie. Wpłynęło to na intensyfikację procesu osadniczego wokół Niepokalanowa, trwającego po dzień dzisiejszy. W teresińskim pałacu bywali znamienici goście, m.in. Alfred Bniński, kandydat na prezydenta RP w latach 1926 – 1931. W 1922 roku na wniosek dziedzica z Szymanowa Zygmunta Brudzińskiego, władze kolei zmieniły nazwę stacji PKP na Szymanów, uzasadniając tym, że stacja o nazwie Teresin istnieje już na linii Tomaszów – Łódź – Kielce. W rzeczywistości bardziej chodziło o rozsławienie dóbr szymanowskich, produkujących duże ilości zboża i mleka.

II wojna światowa dla Teresina rozpoczęła się już 3 września 1939 roku, kiedy to na Teresin spadły pierwsze bomby; na ulicy Długiej zginęła wtedy akuszerka Jaworska. Niemcy wkroczyli do Teresina 13 września. Na pamiątkę wybuchu wojny na skraju lasu przy ulicy Szymanowskie (wjazd do pałacu) postawiony został okolicznościowy krzyż. Tydzień wcześniej, 6 września opuścił Polskę książę Drucki – Lubecki, ostatecznie osiadając w USA. Nowym administratorem majątku został miejscowy volksdeutsch. Jednym z pierwszych posunięć okupanta było spalenie bogatych zbiorów pałacowej biblioteki. W czasie okupacji stacjonowali tu lotnicy Luftwaffe z pobliskich Bielic. Teresin nazwany był przez Niemców Neusternberg. Okupanci zajęli również klasztor Niepokalanów. W 1941 roku wywieźli na Pawiak, a następnie do Auschwitz założyciela i gwardiana Niepokalanowa o. Kolbego. Sam klasztor stał się miejscem schronienia dla polskiej ludności wysiedlanej z Poznańskiego oraz ukrywających się Żydów. W 1943 roku obok stacji PKP Niemcy rozstrzelali 20 więźniów z Pawiaka w odwecie za wysadzenie przez oddziały AK niemieckiego transportu kolejowego w pobliżu Teresina. Akcją dowodził ppor. Andrzej Malinowski ,”Włodek” z batalionu “Zośka”. Zginęło bądź rannych został w niej około 100 Niemców. Niestety, niepowodzeniem zakończyły się dwa zamachy na niemieckiego agenta Rafalskiego. Po upadku Powstania Warszawskiego Teresinem zarządzał generał gubernator Warszawy Fischer. W czasie wycofywania się w styczniu 1945 roku Niemcy wysadzili w powietrze budynek stacji kolejowej. Stojąca w pobliżu budynku dworca figura Matki Bożej Niepokalanej cudem ocalała.

Wkrótce po zakończeniu wojny rozpoczęto kolejną parcelację Teresina, tym razem w pobliżu pałacu. Część tego obszaru przeznaczono na cele specjalne: drogi, ulice, rowy melioracyjne, zalesianie, place dla szkół i zakładów. Tę część Teresina nazwano – Teresin A. Łącznie rozparcelowano ponad 586 ha. Tu powstały pierwsze zakłady pracy: Gminna Spółdzielnia “Samopomoc Chłopska”, Spółdzielnia Pracy Szkutniczo – Żeglarskiej “Żeglarz”, Państwowy Ośrodek Maszynowy (1950), Młyn “Szymanów” (1959) i filia skierniewickich Zakładów Transformatorów Radiowych “Zatra” (1974). W pobliżu Młynów zbudowano osiedle mieszkaniowe. W 1956 roku utworzono w Teresinie czteroklasową Szkołę Podstawową jako filię Szkoły Podstawowej w Paprotni. Pierwszą siedzibą szkoły był pałac książąt Druckich – Lubeckich. Pełna siedmioklasowa Szkoła Podstawowa w Teresinie powstała rok później, a jej kierownikiem był Zygmunt Rowiński. W 1958 powstała OSP Teresin, a 3 lata później Gminna Biblioteka Publiczna. Dynamicznie rozwijał się sport; w 1965 roku zawiązany został Ludowy Klub Sportowy “Mazowsze”. W 1954 roku przeprowadzono w Polsce kolejną reformę administracji ; w miejsce dotychczasowych gmin powołano gromady. Teresin stał się siedzibą gromady. Po kolejnej reformie w 1973 roku zniesiono gromady, przywracając gminy. Od tego też roku Teresin stał się siedzibą gminy. W nowym podziale administracyjnym Teresin znalazł się w województwie skierniewickim (1975 – 1998). Duży przyrost liczby mieszkańców wpłynął na dalszy intensywny rozwój Teresina, w tym nowych szkół i osiedli. W latach 70-tych powstało osiedle mieszkaniowe RSP przy al. XX-lecia. W 1983 roku przybył z pielgrzymką do pobliskiego Niepokalanowa papież – Polak Jan Paweł II. Przemiany ustrojowe przełomu lat 80 i 90 ubiegłego wieku przywróciły samorządowe gminy. Fakt ten diametralnie wpłynął na obraz społeczny i gospodarczy Teresina. Do Teresina zawitały zagraniczne firmy, takie jak ProLogis czy Tesco. Zdecydowanie poprawiła się infrastruktura drogowa, telefoniczna i wodno – kanalizacyjna. W 1997 roku zmieniona została nazwa stacji PKP na Teresin – Niepokalanów, oddając tym samym pielgrzymkowy charakter miejscowości. W 2010 roku dotarła do Teresina dawno oczekiwana sieć gazowa. Rok później rozpoczęto budowę “obwodnicy” Teresina. Prężnie rozwija się sport, zwłaszcza łucznictwo i zapasy. W 1996 roku mieszkanka Teresina Katarzyna Klata zdobyła brązowy medal w łucznictwie na Olimpiadzie w Atlancie. Obecnie Teresin jest wsią (w 1997 roku była inicjatywa nadania praw miejskich), liczącą blisko 3 tysiące mieszkańców. Tu mieści się siedziba gminy, leżącej w powiecie sochaczewskim i województwie mazowieckim.